Na pewno każdy z nas słyszał to zdanie nie raz „Lepiej zapobiegać niż leczyć”. Mimo, że dziś obchodzimy Światowy Dzień Zdrowia, to o zdrowie warto dbać codziennie, a nie tylko od święta. W tym wpisie nie chciałabym się skupiać na chorobach, ale na zapobieganiu im. Na stan naszego zdrowia wpływa mnóstwo czynników. Na część z nich nie mamy wpływu m.in. geny, które dostajemy w spadku, ale na szczęście mamy też ogromne pole do działania – nasz styl życia.
„Zdrowy styl życia ma ogromną moc! Największą. Stosując się do jego podstawowych założeń możesz uniknąć ponad 90% przypadków cukrzycy typu 2, ponad 80% zawałów serca, połowy udarów czy ponad 30% nowotworów. Tę listę można by kontynuować, docierając nawet do chorób zakaźnych – zdrowy styl życia sprawia przecież też, że jesteś mniej podatna/y albo sprawniej odpowiadamy także na infekcje. To na modyfikacji stylu życia powinna opierać się współczesna medycyna – zarówno profilaktyka, jak i leczenie chorób i tym właśnie zajmuje się medycyna stylu życia” – mówi lek. Alicja Baska z Polskiego Towarzystwa Medycyny Stylu Życia.
SŁYSZAŁEŚ NINJA O MEDYCYNIE STYLU ŻYCIA?
Medycyna stylu życia to dziedzina medycyny, która w oparciu o dowody naukowe wykorzystuje kompleksowe zmiany codziennych zachowań w celu zapobiegania chorobom, odwracania ich skutków oraz wspierania procesu leczenia”(1).
Jednym z najważniejszych aspektów jest zapobieganie chorobom zanim w ogóle coś Ci doskwiera lub szwankuje.
Ale czy można całkowicie pozbyć się chorób? Raczej nie, jednak masz wpływ na jakość życia na każdych jego etapach. A to dzięki modyfikacji codziennych zachowań można poprawić zdrowie i wydłużyć życie.
Jednak w pierwszej kolejności warto skupić się na tym, by przestać szkodzić i przeszkadzać organizmowi. Tu sprawdza się część przysięgi Hipokratesa – Primum non nocere – „Po pierwsze nie szkodzić”.
WHO szacuje, że 2/3 chorób, z którymi zmaga się dziś społeczeństwo jest konsekwencją codziennych wyborów związanych z naszym stylem życia (2). Dlatego tak ważne jest zdrowe odżywianie, aktywność fizyczna czy rzucenie palenia! Jak w naszej rozmowie zwracała uwagę Alicja – w Polsce przyzwyczailiśmy się do tego, by choroby te nazywać cywilizacyjnymi, choć w literaturze anglojęzycznej znacznie częściej spotykamy się z pojęciem „chorób zależnych od stylu życia”. To, w jaki sposób je nazywamy też ma znaczenie, wpływa na to jak je postrzegamy i jaką swoją sprawczość w nich widzimy. Oczywiście na nasz styl życia wpływa wiele czynników i nie wszystkie są od nas zależne, sami „cywilizacji” też pewnie nie zmienimy, ale nasze działania mogą mieć realny wpływ na stan naszego zdrowia i jakość życia.
„Zdrowy styl życia to nie tylko więcej lat życia, ale i więcej życia w latach („adding years to life and life to years” – jak mawia dr David Katz). Sami możemy też kształtować nasze najbliższe otoczenie, co tak wspaniale robi #NINJAYOGAGANG! Choć współczesny świat raczej utrudnia nam prozdrowotne wybory (zwróćcie chociażby uwagę na wszechdostępność niezdrowej żywności czy siedzący sposób pracy), to można tworzyć społeczności, dla których zdrowy styl życia: właściwe odżywianie, aktywność fizyczna czy regulacja stresu są ważne i w których wzajemnie się wspieramy w takim sposobie codziennego funkcjonowania. W grupie siła! Liczne badania podkreślają rolę wsparcia społecznego i środowiska, w którym funkcjonujemy w utrzymaniu naszych nawyków i stylu życia, który prowadzimy”.
Profilaktyka wydaje się najlepszym wyjściem. Zdaję sobie sprawę, że w tradycyjnych wizytach lekarskich (które trwają 15 minut) często nie ma przestrzeni na wdrażanie profilaktyki. Jednak to na szczęście zaczyna się to zmieniać. Potrzebny jest jeszcze czas i nowa mentalność.
Na szczęście w 2018 roku powstało Polskie Towarzystwo Medycyny Stylu Życia (1).
ROŚLINNA MOC
Założeniem Towarzystwa jest m.in. popularyzacja badań naukowych i budowanie świadomości, postaw prozdrowotnego stylu życia z poszanowaniem zdrowia i planety. Dla mnie nie niezwykle ważne jest też to, że tak często podkreślany jest korzystny wpływ roślinnego modelu żywienia na nasze zdrowie.
„Dieta oparta na niskoprzetworzonych produktach pochodzenia roślinnego jest jednym z filarów medycyny stylu życia! Obecnie mówimy przede wszystkim o tak zwanej diecie planetarnej, której precyzyjne ramy przedstawiono na łamach The Lancet w 2019 r. Podkreślamy więc nie tylko wpływ odżywiania na nasze własne zdrowie, ale i zdrowie naszej planety.
Dieta planetarna jest przede wszystkim modelem diety roślinnej, choć dopuszcza niewielkie ilości produktów odzwierzęcych. Liczne badania, od wielu już dekad, pokazują, że najzdrowszy dla człowieka sposób odżywiania bazuje na warzywach, owocach, produktach pełnoziarnistych i roślinach strączkowych.”
Jak zdradza Alicja, na maj Towarzystwo szykuje, we współpracy z RoślinnieJemy, dużo wydarzeń poświęconych zdrowotnym korzyściom związanych z roślinną dietą. Stay tuned, bo będzie się działo!
Miałam okazję współpracować z Towarzystwem i działa w nim fantastyczne, nowe pokolenie lekarzy nastawionych na szerzenie wiedzy i popularyzację Medycyny Stylu Życia. Dodatkowo niedawno (jesień, 2020 r.) został powołany pierwszy Zakład Medycyny Stylu Życia w Polsce. Dzięki staraniom m.in. lek. Alicji Baski powstał on w Szkole Zdrowia Publicznego Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego.
„W CMKP zajmujemy się przede wszystkim obowiązkowym kształceniem lekarzy w trakcie specjalizacji. Powstanie Zakładu Medycyny Stylu Życia daje nam nowe możliwości dotarcia z medycyną stylu życia do szerokiego grona odbiorców – młodych lekarzy. Marzę o tym, aby każdy lekarz w Polsce – w trakcie studiów i potem w ramach specjalizacji był uczony medycyny stylu życia – tego, jak wspierać pacjentów, nie tylko przepisując leki, ale przede wszystkim, pomagając im budować zdrowsze nawyki oraz tego, jak współpracować z innymi specjalistami, np. dietetykami, fizjoterapeutami czy psychologiami. Mam nadzieję, że za jakiś czas praca w takich interdyscyplinarnych zespołach stanie się normą, również w warunkach państwowego systemu ochrony zdrowia” – mówi Alicja.
DOBRE ŹRÓDŁA
Kolejnym krokiem w dbaniu o zdrowie to stosowanie sprawdzonych metod i kierowanie się aktualną wiedzą. Dlatego polecam książkę „Medycyna stylu życia” pod redakcją dr D. Śliza i prof. A. Mamcarza, w której przedstawiono naukowe fakty dotyczące wpływu stylu życia na profilaktykę i leczenie tak zwanych „chorób cywilizacyjnych”. Podkreśla ona, jak ważna jest modyfikacja nawyków dla zdrowia i samopoczucia każdego z nas. Mnóstwo osób mi ją polecało, bo to lektura dla wszystkich, którzy chcą zadbać o swoje zdrowie zgodnie z aktualnymi rekomendacjami, a nie „radami Goździkowej”
JAK W PRAKTYCE STOSOWAĆ ZASADY MEDYCYNY STYLU ŻYCIA?
- Dbanie o zdrowie warto zacząć etapami, by każdy z dobrych nawyków miał szansę się zakorzenić. Na pierwszy ogień powinno pójść zdecydowanie rzucenie palenia! Okazuje się, że w Polsce wciąż pali ok. 30 procent mężczyzn i 20 procent kobiet (3). Wiąże się to z wciąż fatalnymi statystykami dotyczącymi zachorowań m.in. na raka płuc!
Dodatkowo nadwaga i otyłość to problem globalny. Jednak nawet takie mini interwencje zwiększające codzienną aktywność i wpływające na redukcję masy ciała wpływają na obniżenie ryzyka chorób. Sama tkanka tłuszczowa produkuje cytokiny prozapalne, które często są „rozpałką” dla chorób autoimmunologicznych czy nowotworów.
Naukowcy obserwują, że każde dodatkowe 5 kg masy ciała u kobiet może przyczyniać się do wyższego ryzyka choroby zwyrodnieniowej stawów – nawet o 1/3 (4).
„Dane dotyczące stylu życia są …załamujące, choć nie odbiegają szczególnie od sytuacji w innych krajach rozwiniętych” – mówi Alicja. „Kilka tygodni temu opublikowano najnowsze wydanie raportu „Sytuacja zdrowotna Polski i jej uwarunkowania”. Wynika z niej między innymi, że czynniki ryzyka określane mianem modyfikowalnych, a więc podlegających możliwości korekty przez odpowiednie zachowania prozdrowotne, są odpowiedzialne za blisko 44% zgonów w naszym kraju i utratę ponad 35% lat przeżytych w zdrowiu. Dobra wiadomość jest taka, że możemy to zmienić!”.
Jeżeli chcesz zgłębić temat polecam wykład pt. Zdrowy styl życia 2.0 Alicji Baski – lekarki i Dyrektor Organizacyjnej Polskiego Towarzystwa Medycyny Stylu Życia
Nagranie poświęcone jest filarom zdrowia wg Medycyny Stylu Życia. Są nimi:
- Prawidłowe odżywianie
- Aktywność fizyczna
- Sen
- Regulacja stresu
- Porzucenie palenia i innych używek
- Wsparcie społeczne
Tak, wiem to nic nowego. Nic innego Ci nie pozostaje tylko wyprowadzić się w Bieszczady, wypasać owce i uprawiać własny ogródek.
JOGA I MEDYTACJA NA RECEPTĘ?
W #NinjaYogaGangu często na własnej skórze doświadczasz tego, że medytacja sprzyja wyciszeniu, odprężeniu i poprawia nastrój. To dodatkowo przekłada się m.in. na poziom kortyzolu we krwi – a to już ma konkretny wpływ na funkcjonowanie organizmu (hormony, rytm dobowy).
Sama joga już jest aktywnością fizyczną, która niesie za sobą mnóstwo korzyści dla postawy (układu kostnego i mięśniowego) i naszych ciał ściśniętych za biurkami.
Jakiś czas temu „American Journal of Lifestyle Medicine” opublikował nawet poradnik dla lekarzy, który przedstawia korzyści i wskazania do stosowania jogi u pacjentów.
Czynników wpływających na zdrowie jest mnóstwo. Często jest trudno je wszystkie objąć myślami, a co dopiero wprowadzić w życie. Prawda jest taka, że codziennie możesz dbać o każdy z filarów zdrowia. Nie musisz być w tym idealny NINJA, ale przynajmniej wystarczająco dobry. Ważne, żeby znaleźć swój indywidualny zdrowy styl życia.
(1). Strona Polskiego Towarzystwa Medycyny Stylu Życia: https://ptmsz.pl/
(2). Chopra, M, Galbraith, S, Darnton-Hill, I. A global response to a global problem: the epidemic of over nutrition. Bull World Health Organ. 2002;80:952-958.
(3). Z powodu palenia co roku umiera w Polsce średniej wielkości miasto. Puls medycyny. https://pulsmedycyny.pl/z-powodu-palenia-co-roku-umiera-w-polsce-sredniej-wielkosci-miasto-945791
(4). Vincent HK, Heywood K, Connelly J, Hurley RW. Obesity and Weight Loss in the Treatment and Prevention of Osteoarthritis. Vol. 4, PM and R. NIH Public Access; 2012. p. S59.
>>>
